Ecologisch gezonde zeeën en oceanen zijn van groot belang. Slim samenwerken draagt bij aan duurzaam beleid en beheer en leidt tot slimme keuzes.
De Noordzee is een van de meest intensief gebruikte zeeën ter wereld. Het is een waardevol en kwetsbaar ecosysteem. Het is niet alleen een bron van voedsel voor mens en dier, maar heeft ook een grote economische betekenis. Alle menselijke activiteiten hebben invloed op het ecosysteem van zeeën en oceanen. Voorbeelden zijn de bouw van windmolens, scheepvaart, visvangst en de aanwezigheid van plastics en boorplatforms.
Nederland grenst aan de Noordzee en doet onderzoek naar de ecologie, het gebruik en de draagkracht van dit gebied. Zo is een vraag of het toenemende gebruik van de Noordzee mogelijk is binnen de draagkracht van het Noordzee-ecosysteem. Voor de beantwoording van deze vraag is nog veel onderzoek nodig. Gelukkig is de afgelopen periode meer geld voor Noordzee-onderzoek beschikbaar gekomen. Zoals de uitvoering van de Nationale Wetenschapsagenda door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en het missiegedreven kennis- en innovatieprogramma Landbouw, Water en Voedsel (LWV).
Noordzee-akkoord
Om de Noordzee gezond te maken en te houden is in juni 2020 het Akkoord van de Noordzee gesloten om een gezonde en duurzame Noordzee te waarborgen. In het Akkoord van de Noordzee staan afspraken over keuzes en beleid tot 2030 voor de drie grote transities die het hart van de uitdaging voor de Noordzee vormen: de natuurtransitie, de voedseltransitie en de energietransitie. Met de komst van het akkoord is ook een budget vrijgekomen.
Als onderdeel van het Noordzee-akkoord wordt het programma Monitoring-Onderzoek-Natuurversterking-Soortenbescherming (MONS) opgesteld. Dit programma is opgebouwd uit drie pijlers met kennisvragen:
- Draagkracht. Wat weten we van de draagkracht? Zowel in hogere (zeezoogdieren, vissen, vogels) als lagere trofische niveaus (phytoplankton, zoöplankton, bodemdierengemeenschap). Wat weten we niet?
- Natuurversterking en Soortenbescherming (ecosysteem). Welke soorten zijn in gevaar en moeten beschermd worden? Hoe kan natuurversterking bijdragen aan versterking van de draagkracht?
- Drukfactoren (toenemend gebruik). Wat zijn belangrijke drukfactoren? Hoe groot is die druk? Cumulatie-effect? Mogelijkheden voor mitigatie?
Het MONS-programma heeft een looptijd van 10 jaar.
Monitoring en onderzoek
Naast onderzoek met MONS-, NWO- en LWV-middelen loopt er ook al het nodige onderzoek en zijn er interessante publicaties uitgebracht. Veel Noordzee-publicaties zijn terug te vinden op het Noordzeeloket.
Zo onderzoekt het onderzoeksprogramma WOZEP de ecologische effecten van de bouw en exploitatie van windparken. Het onderzoek heeft tot nu toe belangrijke inzichten opgeleverd over de effecten van windparken op vogels, vleermuizen en zeezoogdieren. Verder zijn er verschillende bestaande programma’s waarin onderzoek en monitoring plaatsvindt. Ook lopen het programma Monitoring Waterstaatkundige Toestand des Lands (MWTL) van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en het programma Wettelijke Onderzoekstaken (WOT) van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.
Europese kansen
Daarnaast bieden verschillende Europese onderzoekstrajecten en -programma’s mogelijkheden om Noordzee-kennisvragen op te pakken:
- Het operationele programma Europees Fonds voor Maritieme Zaken en Visserij (EFVAF) dat vanaf 2021 is gestart. Met dit programma wordt ook Noordzee-onderzoek gefinancierd.
- Het nieuwe Horizon Europe programma. Onder dit programma is een Partnership Blue Economy opgesteld. Nederland neemt als partner deel aan dit programma.
- Het kaderprogramma van de EU voor onderzoek en innovatie (Horizon 2020), LIFE+ en Interreg bieden kansen om Noordzee-kennisvragen op te pakken.
Wilt u meer weten over de Noordzee? Neem contact op met Ronald Rense of met Henk Merkus. Ook kunt u meer informatie vinden op de website van het Noordzee-loket.